Appèl aan Den Haag voor de toekomst van onze jongeren!

Influencers/rappers en nieuw kabinet ‘partners in crime’ tegen ondermijnende drugscriminaliteit.

Door Femke van de Plas, Job van Beekhoven (hoofd RIEC Amsterdam-Amstelland), Ralph Hanekamp

Bam! Regelrechte voltreffers aan het adres van het criminele circuit. Niet langer toevalstreffers, maar de criminele tegenstanders nu eens echt een stap voor zijn en hen onaangenaam verrassen. En dat niet met kleine prikacties, maar op grote schaal. Dat was wat we afgelopen dinsdag zagen, toen Europol een tipje van de sluier oplichtte van operatie ‘Trojan Shield’ met door de politie geleverde cryptotelefoons. Een grote succesvolle internationale operatie, waarin ook de Nederlandse diensten een sleutelrol mochten vervullen. Iets om met recht trots op te zijn.

Steeds vaker weten ‘we’ onze criminele tegenspelers echt te slim af te zijn. Successen die ook van belang zijn voor het bouwen aan vertrouwen in de overheid en de democratische rechtsstaat. De laatste jaren is in Nederland – zoals niemand zal zijn ontgaan – hard aan de weg getimmerd in de integrale aanpak van ondermijning. Onder de vlag van de Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s) werken partners als gemeenten, politie, Openbaar Ministerie (OM) en Belastingdienst vanuit de regio’s hierin samen. Ook het Multidisciplinair Interventie Team (MIT) staat inmiddels in de startblokken om op nationaal niveau doorbraken te forceren in de aanpak. En – last but not least – is vrij recent ook een programmadirecteur-generaal ondermijning (DGO) bij het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) aangesteld. Het doel van de DGO is om te komen tot een brede maatschappelijke coalitie tegen ondermijning en meer Rijksbreed samen op te trekken in deze hardnekkige problematiek. Problematiek, die samenhangt met de dubieuze toppositie van Nederland in de mondiale drugseconomie. Kortom, alle spelers staan opgesteld – en zijn na een periode van onderling aftasten steeds beter in positie – om samen het verschil te maken. Al langer zagen we bescheiden successen van deze samenwerking, maar recent wordt steeds duidelijker dat de partners steeds beter op elkaar ingespeeld raken. De eerste successen smaken in elk geval naar meer; steeds vaker wordt topsport bedreven. Tegelijkertijd kan het nog zoveel beter. Zo is bijvoorbeeld nog veel winst te behalen in het samen komen tot gerichte acties; daarin moeten we nu doorpakken.

Vandaar ook dat de Commissarissen van de Koning in hun brief van 21 mei aan informateur Mariëtte Hamer pleitten voor structurele voortzetting van de aanpak vanuit de regio’s en het verbeteren van de informatie-uitwisseling. Hun oproep is kort samengevat; vasthouden nu, voortbouwen op wat is ingezet. Ook de VNG en de regioburgemeesters benadrukken het belang van wat de burgemeester van Amsterdam treffend ‘ausduaer’ noemt, een langjarige intensieve aanpak van de ingevreten ondermijnende criminaliteit. Vooral op het bouwen aan een brede maatschappelijke coalitie tegen ondermijning moeten we naar mijn mening gas geven. Het is noodzakelijk om te oogsten wat de afgelopen jaren is gezaaid.

En toevallig of niet; laat nu de komende jaren vooral winst te behalen zijn in de aanpak van ondermijning op thema’s die voor het kabinet – deels ingegeven door corona – toch al bovenaan de agenda staan. Denk aan de jeugd, de wijken en bouwen aan vertrouwen in de overheid en de democratische rechtsstaat. Op al deze drie terreinen is het zaak om de komende jaren het verschil te gaan maken. En dat verschil kan alleen worden gemaakt door op zoek te gaan naar de dwarsverbanden én de samenwerking minder vrijblijvend te organiseren. Op elk van deze drie terreinen zijn ‘win-wins’ met potentie voor de aanpak van ondermijning. Dit om een sterkere verankering van een voor ondermijnende criminaliteit gunstige parallelle samenleving, zoals eerder door Tops en Tromp treffend getypeerd, te voorkomen. Omgekeerd is een stevige ondermijningsaanpak noodzaak om op al deze drie terreinen meters te kunnen maken. Criminele carrières worden immers vooral in de wijken van de grote steden ‘geboren’. Daar waar problematiek zich opstapelt en de ervaring dat de overheid niet thuis geeft vaak wordt gevoeld. Wijkkoningen hebben er met al hun criminele geld en luxe grote aantrekkingskracht op jonge buurtgenoten; jongeren die in een spiraal van drugs en geweld raken. In deze wijken zijn de uitwassen van de Nederlandse vertakte drugseconomie met name zichtbaar. Niet voor niets investeert burgemeester Femke Halsema met het masterplan Zuidoost flink in het creëren van perspectief en verbinding met de jeugd. Hier ligt net als in de aanpak van de drugseconomie een even zo grote uitdaging als prioriteit.

Er is nu dus momentum om een brug slaan naar alle jeugd in onze wijken! Een kans die we niet moeten laten lopen. Een kans ook om te voorkomen dat we over een aantal jaar moeten constateren dat sprake is van een nieuwe ‘verloren generatie’. Om deze kans in te koppen, is echter wel echt iets anders nodig dan wat we tot nu toe doen. We moeten uit een ander vaatje gaan tappen. Alleen echte verbinding met de jeugd  gaat ons verder brengen; het bijna klassieke ‘praten over’ vervangen door ‘praten mét’. Verbinden vanuit de jeugdcultuur omdat dit ze daar dagelijks mee bezig zijn. Met oprechte intentie en respect het contact met ze aangaan, zoals het OM en museum Oscam hebben gedaan met de reeks Speak sessions waarin aan de hand van verschillende uitingen van jeugdcultuur het gesprek over de effecten van ondermijnende criminaliteit in Amsterdam Zuidoost tussen jongeren en ambtenaren werd gevoerd. Goed luisteren naar wat de jeugd beweegt en verder zou kunnen helpen; hen serieus nemen. Werelden – oftewel scenes in hun leefwereld – samenbrengen. En we moeten vooral niet denken dat we dit als overheid alleen kunnen. We kunnen niet zonder de hulp van ouders en influencers, die een belangrijke rol in het leven van deze jongeren spelen. Juist daar bestaat veel bereidheid om het samen te gaan doen. Zo zijn er prachtige voorbeelden vanuit de rap- en hiphopwereld, die veel kwetsbare jongeren aanspreken met hun muziek en daarmee maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Initiatieven als FC Avondklok van influencer Defano Holwijn om de jeugd tijdens de lockdown binnen te houden verdienen grote waardering en navolging. Of neem rapper Tur-G die veel tractie kreeg met zijn drill rap nummer tegen geweld ‘dat is gangster’. Een nieuw kabinet kan dan toch bijna niet achterblijven? Voor de toekomst van onze jongeren moeten we deze problematiek echt prioriteit blijven geven én erop sturen dat zichtbaar de noodzakelijke dwarsverbanden tussen de verschillende maatschappelijke opgaven gaan ontstaan. Co-creatie met brede – en vooral nieuwe – coalities is aangewezen. Dus kabinet: durf in de strijd tegen ondermijning de hand uit te steken naar de wijken en de jeugd. Bouw gezamenlijk aan de toekomst.